اثرات نااطمینانی و ریسک بر جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی در ایران

سرمایه گذاری مستقیم خارجی، فعالیتی برای کسب سود است و نااطمینانی و ریسک، دو عاملی هستند که بر سود انتظاری و در نتیجه تصمیم گیری برای سرمایه گذاری موثرند. با توجه به ساختار اقتصاد ایران از جهت وابستگی به نفت و ویژگی های بازارهای جهانی نفت، متغیر واجد نااطمینانی و موثر در جذب سرمایه گذاری خارجی در ایران، قیمت نفت است. رفتار قیمت نفت در الگوهای مختلفی مانند الگوهای هتلینگی و ساختاری، ارزیابی شده است، اما در آن ها، نااطمینانی نادیده گرفته شده است. این مطالعه دو بخش دارد، در بخش اول پس از بازشناسی مفهوم نااطمینانی از ریسک، به دنبال الگویی مناسب برای برآورد نااطمینانی قیمت نفت سنگین ایران است و در بخش دوم اثر سه دسته متغیر یعنی متغیرهای سنتی در ادبیات نظری، نااطمینانی قیمت نفت و مجموعه ای از شاخص های ریسک سیاسی، اقتصادی و مالی بر جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی در ایران در دوره 2009-1985 ارزیابی شده است. هدف اصلی این مطالعه، اندازه گیری نااطمینانی قیمت نفت سنگین ایران و ارزیابی اثر آن به همراه اثرات ریسک های سیاسی، اقتصادی و مالی بر جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی در ایران در کوتاه مدت و بلندمدت است. برآورد نااطمینانی قیمت نفت سنگین ایران با الگوی فرآیند تصادفی برگشت به میانگین (mr) و ارزیابی اثرات نااطمینانی و ریسک در کوتاه مدت و بلندمدت با الگوهای خود توضیح با وقفه های گسترده (ardl) انجام شده است. نتایج حاصل از برآورد نااطمینانی با استفاده از معادلات دیفرانسیل تصادفی در دوره مورد ارزیابی نشان می دهد که بیشترین مقدار نااطمینانی قیمت نفت سنگین ایران مربوط به سال 2006 با مقدار 37/0 و کمترین مقدار نااطمینانی مربوط به سال 1985 با مقدار 05/0 است. همچنین متوسط نااطمینانی ماهانه در دوره مورد نظر، 18/0 بوده است. علاوه بر این، نتایج حاصل از برآورد الگوی سرمایه گذاری مستقیم خارجی در ایران نشان دهنده مثبت و معنادار بودن باز بودن تجارت در بلندمدت ، مثبت و معنادار بودن تولید ناخالص داخلی و نرخ ارز در کوتاه مدت و بلندمدت و همچنین منفی و معنادار بودن نااطمینانی قیمت نفت بر جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی در ایران در دوره 2009-1985 است. نتایج برآوردها برای متغیرهای ریسک نشان می دهد که شاخص تجمیع شده ریسک سیاسی و ریسک اقتصادی، تاثیری معنادار داشته در حالی که شاخص تجمیع شده ریسک مالی در دوره مورد ارزیابی، تاثیری معنادار بر جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی در ایران نداشته است. بدین ترتیب، پیام اصلی این مطالعه، تلاش برای تعدیل نااطمینانی های بخش نفت و کاهش ریسک های موجود در اقتصاد ایران است.